बर्ड फ्लू कारणे, लक्षणे, प्रतिबंध, उपचार Bird flu meaning in Marathi

खालील लेखात बर्ड फ्लू कारणे, लक्षणे, प्रतिबंध, उपचार इत्यादी सर्व माहिती मराठी भाषेत देण्यात आलेली आहे. सध्या बर्ड फल्यूच्या अनुषंगाने घाबरून जाण्याची गरज नसली तरी या बाबतीत काय काळजी घ्यावी हे सर्वसामान्य जनतेस आरोग्य शिक्षणाच्या माध्यमातुन सांगणे गरजेचे आहे. खालील लेखात बर्ड फ्लू कारणे, लक्षणे, प्रतिबंध, उपचार इत्यादी सर्व माहिती मराठी भाषेत देण्यात आलेली आहे.

बर्ड फ्लू आहे तरी काय?

• बर्ड फ्लू हा पक्षांमध्ये पसरणारा एक संसर्गजन्य रोग आहे. ज्याला बर्ड फ्लू वा एवियन एन्फ्लुयेन्झा (avian influenza) असंही म्हणतात. जो पक्षांच्या लाळेवाटे, विष्ठेवाटे किंवा त्यांच्या डोळ्यांवाटे इतर पक्ष्यांमध्ये पसरतो.
• पक्ष्यांनी पंख जरी झटकले, तरी हा विषाणू इतरत्र पसरु शकतो. ज्या पक्षांची रोगप्रतिकार शक्ती कमी असते, ते पक्षी यामुळे दगावतात.
• पक्षांद्वारेच हा रोग माणसांपर्यंत पोहचतो. जे लोक पोल्ट्री व्यवसाय करतात, वा कोंबड्या वा इतर पक्षांची ज्यांचा जवळचा संबंध आहे, त्यांच्यामध्ये हा रोग पसरण्याची शक्यता जास्त असते.

बर्ड फ्लूच्या नावातील ‘H’,’N’चा अर्थ काय?

पक्षांमध्ये पसरणाऱ्या फ्लूचे म्हणजेच बर्ड फ्लूचे अनेक उपप्रकार आहेत. त्यातील H म्हणजे हेमाग्युलेटीन (Hemagglutinin) आणि N म्हणजे न्यूरामिनीडिज (Neuraminidase) हे दोन्ही या विषाणूचे प्रोटीन स्ट्रेन आहेत. आणि याच्याच उपप्रकारांना नंबर दिलेले आहेत.

H म्हणजेच हेमाग्युलेटीनचे 18 उपप्रकार आहेत, तर N म्हणजेच न्यूरामिनीडिजचे 11 उपप्रकार आहेत. यातील फक्त H5, H7 आणि H10 याच स्ट्रेन माणसाच्या मृत्यू कारण ठरु शकतात. त्यामुळं H5N1 हा माणसांसाठी अधिक धोकादायक मानला जातो. यामधील H17N10 आणि H18N11 हे फक्त वटवाघुळांमध्येच आढळतात. बाकी पक्षांमध्ये याचा प्रसार होत नाही.

बर्ड फ्लू सर्वात आधी कुठे आढळला, आणि त्याचा इतिहास काय?

1900च्या दशकात इटलीमध्ये सर्वात आधी हा फ्लू आढळला होता. त्यानंतर 1961 मध्ये दक्षिण आफ्रिकेत या फ्लूमुळे लाखो पक्षी संक्रमित झाले. डिसेंबर 1983 ला पेन्सिलवेनिया आणि व्हर्जिनियात या फ्लूनं थैमान घातलं. त्यानंतर 50 लाख कोंबड्या आणि बदकांना मारण्यात आलं. 1997 मध्ये हाँगकाँगमध्ये 18 लोकांना हा फ्लू झाला. त्यातील 5 लोकांचा मृत्यू झाला. बर्ड फ्लूमुळे मृत्यू होण्याची ही जगातील पहिलीच घटना होती. त्यानंतर हाँगकाँगमद्ये तब्बल 15 लाख पक्षांना मारण्यात आलं.

2003 साली नेदरलँडमध्ये 84 लोकांना H7N7 या नवी स्ट्रेनचा फ्लू झाला, त्यातील एकाचा मृत्यू झाला. 31 जुलै 2012 ला H3N8 या नव्या फ्लूच्या स्ट्रेनमुळं तब्बल 160 सील माशाच्या पिलांच्या मृत्यू झाल्याचं शास्रज्ञांनी उघड केलं. 2019 ला जगभरात तब्बल 1568 लोकांना या फ्लूची लागण झाली,तर त्यातील 616 लोक दगावले, हा H7N9 प्रकारातला फ्लू होता.

भारतातील बर्ड फ्लूचा इतिहास काय?

2006 साली पहिल्यांदा महाराष्ट्रातच बर्ड फ्लूनं संक्रमित पक्षी आढळले होते. महाराष्ट्र गुजरात सीमेवर असणाऱ्या नवापूरमध्ये बर्ड फ्लूची नोंद झाली होती. त्यावेळी राज्यभरात तब्बल अडीच लाख कोंबड्या मारल्या गेल्या. तर 5 लाखांहून अधिक अंडी नष्ट करण्यात आली. या संक्रमण काळात कुठल्याही मृत्यूची नोंद सापडत नाही.

बर्ड फ्लू प्रतिबंध कसा करावा?

• पक्षी स्त्रावासोबत संपर्क टाळा.
• पक्षी, कोंबडया यांचे पिंजरे आणि ज्या भांडयात त्यांना रोज खाणे दिले जाते अशी भांडी रोज डिटर्जंट पावडरने धुवा.
• शिल्लक दरलेल्या मासांची योग्य विल्हेवाट लावा.
• एखादा पक्षी मरण पावला तर अशा पक्षांना उघडया हाताने स्पर्श करु नका.
• कच्च्या पोल्ट्री उत्पादनासोबत काम करताना हात पाणी व साबणाने वारंवार धुवा.
• व्यक्तीगत स्वच्छता राखा, परिसर स्वच्छ ठेवा.
• कच्चे चिकन/चिकन उत्पादनासोबत काम करताना मास्क आणि ग्लोव्हजचा वापर करावा.
• पूर्ण शिजवलेल्या (१०० डिग्री सेल्सीअस) मांसांचाच खाण्यात वापर करावा.
• आपल्या गल्लीत अथवा परिसरात तलाव असेल आणि त्या तलावात पक्षी येत असतील तर या ठिकाणी सुयोग्य प्रतिबंधात्मक उपाययोजनांसाठी वन विभाग / पशुसंवर्धन विभागास कळविण्यात यावे.

बर्ड फ्लूची लक्षणं काय?

बर्ड फ्लूची लागण झाल्यानंतर

• ताप येणं,
• घशात खवखव होणं,
• सर्दी,
• श्वास घेण्यास त्रास होणं,
• पित्त वा कफचा त्रास
• आणि रोग जास्त पसरला असल्यास निमोनिया होण्याची शक्यता जास्त असते.

बर्ड फ्लूवर औषध आहे का?

बर्ड फ्लूवर औषध उपलब्ध आहेत. टॅमी फ्लूच्या गोळ्यांद्वारे हा रोग बरा होतो. याशिवाय रेलेन्झा (Relenza), रॅपीवॅप (Rapivab) याही गोळ्या डॉक्टरांकडून दिल्या जातात. मात्र, डॉक्टरांच्या सल्ल्याशिवाय या गोळ्या घेऊ नये. कारण, डॉक्टरांच्या सल्ल्याशिवाय टॅमी फ्लूसह इतर गोळ्यांचे सेवन केल्यास त्याचे दुष्परिणामही होऊ शकतात.

हे करु नका

• कच्चे चिकन / कच्ची अंडी खाऊ नका.
• अर्धवट शिजलेले चिकन/पक्षी, अर्धवट उकडलेली अंडी खाऊ नका.
• आजारी दिसणाऱ्या, सुस्त पडलेल्या पक्षांच्या संपर्कात येऊ नका,
• पूर्णपणे शिजलेले मांस आणि कच्चे मांस एकत्र ठेऊ नका.

या सोबतच एखादया भागात मृत पक्षी आढळल्यास दक्षता घ्यावी तसेच या मृत पक्षांची विल्हेवाट कशी लावावी, या संदर्भातील पशुसंवर्धन विभागाच्या सूचना चे पालन करावे.